Ecz. Öğr. Zeynep Ayça Karacan
Türkiye’de yaban mersini, yer likapası, maviyemiş, çoban üzümü isimleriyle, İngilizce’de ise bilberry olarak adlandırılan Vaccinium myrtillus L. Ericaceae familyasına aittir. Kuzey yarım kürenin ılıman bölgelerinde (Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika) bozkırlarda, yamaçlarda, fundalıklarda ve nemli çalılık alanlarda büyür. Dünya çapında yaygın olarak yetiştirilen yaban mersini, sonbaharda tohumdan veya çelikleme işlemiyle çoğaltılır. Yaprakları yaz aylarında, meyveleri ise yaz sonunda veya sonbaharın başlarında olgunlaştığında toplanır. Ülkemizde ise Doğu Karadeniz ve Marmara Bölgesi‘nde yetişmekte ve yıllık 168 tonla en çok Rize’de üretilmektedir.
Vaccinium myrtillus‘un (bilberry) Vaccinium corymbosum L. (blueberry) arasındaki en belirgin fark kaliksinin beş kenarlı yıldız şeklinde değil yuvarlak şeklide olmasıdır.
İkinci Dünya Savaşı sırasında İngiliz askeri pilotlarının yaban mersini reçeli yedikten sonra gece görüşlerinde bir artış olduğunu bildirmesi üzerine yaban mersininin tıbbi kullanımı hakkındaki çalışmalar artmıştır.
Yaban mersini Viktorya Dönemi’nde kullanılan çiçek dilinde ihaneti temsil eder bunun sebebi muhtemelen Yunan Mitolojisi’ndeki Herme’nin oğlu Myrtillus’un hikayesinden geliyor.
Drog olarak kullanılan kısımları: Meyveleri (Myrtilli fructus), Yaprakları (Myrtilli folium)
Myrtilli fructus Bileşenleri: Antosiyanin, kateşin, C vitamini, pektin
Yaban Mersini Dahili Kullanımı
- Meyveleri ishal (diyare) ve hemoroid için kullanılır.
- Yapısındaki antosiyaninler (özellikle polifenol) sayesinde; damar geçirgenliğini ve mukozadaki inflamasyonu azaltır.
- Yoğun tanen içeriği ödem azaltıcı etki gösterir.
- Retinadaki rodopsin rejenerasyonunu arttırır, bu da gece görüşünün gelişmesini sağlar. Bu etkisi için minimum 2 hafta boyunca kullanılmalıdır.
- In vitro testlerde yaban mersininde bulunan spesifik bir antosiyaninin mide mukozal bariyerinin artmasını sağladığı fark edilmiştir.
- Antosiyanin sinir koruyucu etkisiyle nörodejenerasyonu tersine çevirmeye yardımcıdır.
- Yapılan çalışmalarda ülsere iyi geldiği görülmüştür. Bu etkisi için minimum 6 hafta kullanılmalıdır.
- Klinik çalışmalarda glokoma iyi geldiği gözlemlenmiştir.
- Klinik çalışmalarda diyabetik retinopatiyi önleyici ve iyileştirici etkisi gözlemlenmiştir.
- Katarakt oluşumunu önlemek için kullanılabilir.
- Standardize yaban mersini ekstresinin günde iki kere 160 mg şeklinde tüketildiğinde HDL (iyi kolesterol) seviyesinde artış sağladığı gözlemlenmiştir.
- Kuvvetli bir antioksidandır, romatoid artrit ve osteoartrit için kullanılabilir.
- Yapraklarının antiseptik etkisi vardır, idrar yolu enfeksiyonlarında kullanılabilir.
- Meyve ve yapraklarının antidiyabetik etkisi vardır.
Yaban Mersini Bitki Çayı Hazırlanışı
Yaban mersini çayı dekoksiyon (kaynatma) ile hazırlanır.
- 4 gram ufalanmış bitki drogunun (Meyveleri (Myrtilli fructus)) üzerine yaklaşık 200 mL su ilave edilir.
- Kaynamaya başladıktan sonra 10 dakika kadar daha kaynatılır.
- Süzülür ve ılık bir şekilde tüketilebilir.
Günde 2-4 kez 1/2-1 bardak tüketilebilir.
Daima taze hazırlanıp tüketilmelidir.
Uyarılar
- Standardize ekstreleri %0.3’den daha az antosiyanin, %1’den az tanen içermemelidir.
- Teorik olarak kan şekerini düşürücü etkiye sahip olduğu için diyabet ilacı kullanan bireylerde dikkatli kullanılmalıdır.
- Demir takviyesi alan bireylerde yaban mersini içeriğindeki tanenden dolayı demir emiliminin azalmasına sebep olabilir. 2 saat aralıklı olarak kullanılması önerilir.
- Topoizomeraz enzim inhibitörleriyle beraber kullanımından kaçınılmalıdır.
- Kan sulandırıcı ilaç kullanımında yaban mersini tüketimi risklidir.
- Yüksek tanen içeriğine bağlı olarak sindirim şikayetleri ve mide bulantısı yapabilir.
- Hemofili bireyler yaban mersini tüketimine dikkat etmelidir.
- Hamilelikte ve laktasyon döneminde yaban mersini yaprağı çayından kaçınılmalıdır.
- Yeterli veri mevcut olmadığı için, 18 yaş altı çocuklarda kullanılması önerilmez.
- Doktor ve eczacınıza danışmadan hiçbir takviyeyi kullanmayınız.
Bilgini Test Et
Yanlış kısa kod girildi
Kaynaklar
- Braun L., Cohnen M., Herbs&Natural Supplements: An Evidence-Based Guide, 4th Edition, Volume 2, Mosby Elsevier, 2015. ss. 816-819.
- Edwards, S. E., da Costa Rocha, I., Williamson, E. M., & Heinrich, M. (2015). Phytopharmacy: An Evidence-Based Guide to Herbal Medicinal Products. Wiley-Blackwell. ss. 503-506.
- Chevallier, A. (2016). Encyclopedia of herbal medicine (3rd ed.). DK Publishing. s.264.
- https://antalya.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Toprakl%C4%B1%20ve%20Topraks%C4%B1z%20Blueberry%20Yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi%20Ders%20Notlar%C4%B1.pdf
- https://www.ema.europa.eu/en/medicines/herbal/myrtilli-fructus-recens
- https://www.ema.europa.eu/en/medicines/herbal/myrtilli-fructus-siccus
- Görsel kaynağı
