Dağ çileği olarak bilinen iki farklı bitki vardır: Fragaria vesca ve Arbutus unedo. Fragaria vesca, Rosaceae familyasından, sürünücü gövdeye sahip, beyaz çiçekli, küçük kırmızı meyveli bir tür olup Güney Marmara, Karadeniz ve Kızılırmak çevresindeki orman içi nemli alanlarda yetişir. İsmi Latince’de “çilek” anlamına gelen “fragaria” ve “zarif, küçük” anlamına gelen “vesca” kelimelerinden gelir. Flavonoidler, taninler ve uçucu yağlar içeren bu bitkinin yaprakları astrenjan ve diüretik özellik gösterir, çayı ise ishal tedavisinde kullanılır. Arbutus unedo ise Ericaceae familyasından, Akdeniz ikliminde yetişen büyük çalı formunda bir bitkidir; koyu kırmızı, konik çıkıntılı meyveleriyle tanınır ve ismi Latince “sadece bir tane” anlamına gelen “un edo” ifadesinden türemiştir. Taninler, flavonoidler ve antiseptik özellikteki arbutin maddesini içeren Arbutus unedo, antioksidan, antimikrobiyal, antiinflamatuvar gibi etkileri sayesinde idrar yolu ve böbrek rahatsızlıkları gibi durumlarda kullanılır. Ülkemizde “Dağ Çileği” olarak bilinen bu bitki Rosaceae familyasına ait olup Kuzey Yarımküre’de (Avrupa, Kuzey Amerika, Kuzey Asya) doğal olarak yayılış gösterir. Beyaz çiçekleri ve kırmızı meyveleri olan çok yıllık otsu bir bitkidir. Nisan ve Haziran ayları arasında çiçek açar ve genellikle nemli, özellikle ormanlık alanlarda yetişir. Güçlü bir aromaya sahip olan meyveleri, reçel, sos ve likör yapımında pek çok gıda alanında kullanılır. Osmanlı döneminde İstanbul Arnavutköy’de yetiştirildiği için “Arnavutköy çileği” olarak da anılan bu çilek, Zonguldak Ereğli’de de yaygın şekilde yetiştirilir. Hatta bu sebeple “Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği (Dağçileği) Kültür ve Sanat Festivali” Her yıl mayıs ve haziran aylarında düzenlenir.
Drog olarak kullanılan kısımları: Yaprakları (Fragariae folium)
Fragariae folium (yaprakları) bileşenleri: Fenolik asitler, kuersetin ve kuersitrin, %2,2 rutin ile birlikte kateşin ve pedunkulagin dahil olmak üzere ellajitanninler, ayrıca %5-11 oranında yoğunlaşmış tanenler (oligomerik proantosiyanidinler) içerir.
Dağ Çileği Dahili Kullanım Faydaları
- Ağız ve boğaz enfeksiyonlarında topikal (yüzeysel) kullanım
- Diüretik (idrar söktürücü) amacıyla ve diyare (ishal) durumunda dahili kullanım
- Halk arasındaki tıbbi kullanımında, çilek yaprakları nefrolitiazis (böbrek taşı), gut, safra kesesi taşları ve anemi tedavisinde kullanılır. Çilek yapraklarından hazırlanan bir dekoksiyon (kaynatma), diüretik (idrar söktürücü) olarak kullanımı yaygındır. Yapraklarda bulunan tanenler, gastrointestinal ve ağız mukozası üzerinde astringent (büzücü) bir etki ve antibakteriyel aktivite sergileyebilir.
Dağ Çileği Bitki Çayı Hazırlanışı
Dağ Çileği yaprağının çayı infüzyon (Demleme) veya dekoksiyon (Kaynatma) ile hazırlanarak tüketilebilir.
Dekoksiyonun Hazırlanışı: 4-8 g ufalanmış bitki kısmı (yaprak) üzerine 200 mL soğuk su eklenir, kaynatılır. Düşük ısıda 30 dk bekletilir ve süzülür. Taze hazırlanan çay günde 2-4 kez içilebilir. (İdrar miktarını artırmak ve idrar yollarının temizlenmesini sağlamak için, hafif idrar yolu şikayetlerinde destekleyici olarak kullanılır.)
İnfüzyonun Hazırlanışı: 4 g ufalanmış bitki kısmı üzerine 100 mL kaynar su eklenir, 15-20 dk demlenir ve süzülür. Taze hazırlanan çay günde 3-4 kez içilebilir. (Hafif diyare (ishal) durumunda)
Gargara Hazırlanışı: Ağız ve boğaz enfeksiyonlarında topikal (haricen) oral (ağız yoluyla) kullanılır. 5 g yaprak, 100 ml suda dekoksiyon (kaynatma) yapılarak hazırlanır. Ağız ve boğaz günde birkaç kez gargara yapılır.
Uyarılar
- Sıvı alımının kısıtlanmasının önerildiği durumlarda kontrendikedir (Kullanımı yasak). (Örn. ciddi kardiyak veya böbrek hastalığı).
- Gebelik ve emzirme dönemlerinde kullanımına yönelik yeterli veri bulunmadığından gebelik ve emzirme döneminde kullanımı önerilmez.
- Yeterli veri bulunmadığından yabani çilek yapraklarının 12 yaş altındaki çocuklarda oral kullanımı önerilmez.
- Kullanım süresi 1 haftadan uzun olmamalıdır. Kullanım sırasında belirtiler kötüleşirse (nefes darlığı, ateş veya iltihaplı salya gibi) bir eczacı veya hekime başvurulmalıdır.
- Işıktan ve nemden korunacak şekilde sıkı kapatılmış plastik olmayan kaplarda ve serin ortamlarda saklanmalıdır.
- Çilek bileşenlerine karşı aşırı duyarlılık gösteren bireyler kullanmamalıdır.
- İdrar miktarının artırılmasını sağlamak için tedavi süresince yeterli sıvı alımı gereklidir. Tedavi sırasında ateş, ağrılı idrara çıkma, spazmlar veya idrarda kan gibi şikayetler veya belirtiler görülürse bir doktor veya eczacıya danışılmalıdır. Tekrarlayan ishal veya kanlı dışkı oluşması durumunda da bir doktor veya eczacıya başvurulmalıdır.
İlaç Etkileşimleri
- Dağ çileği yapraklarındaki (Fragariae folium) bileşenler antidiyabetik ilaçlarla ve antihipertensif ilaçlarla etkileşime girebilir, bu sınıftaki ilaçların etkisini artırma veya azaltma yönünde etki göstererek neticesinde biyoyararlanımı üzerine sorun oluşturabilir.
Daha detaylı akademik bilgi sahibi olmak isteyen kullanıcılarımız için makale önerilerimizi inceleyebilirsiniz:
1) Fragaria vesca L. Extract: A Promising Cosmetic Ingredient with Antioxidant Properties
2
2
2) Fragaria Genus: Chemical Composition and Biological Activities
Bilgini Test Et
Yanlış kısa kod girildi
Kaynakça
- Bolu İzzet Baysal Üniversitesi İbuFlora
- Chevallier, A. (2016). Encyclopedia of Herbal Medicine. New York: Penguin Random House.
- Braun, L., Cohen, M. (2015). Herbs and Natural Supplements. Australia: Elsevier.
- Use of Strawberry Tree (Arbutus unedo) as a Source of Functional Fractions with Biological Activities
- Edwards, S., Rocha, I., Williamson, E., Heinrich, M. (2015). Phytopharmacy. United Kingdom: Wiley-Blackwell.
- Arbutus unedo L.: Chemical and Biological Properties
- Görsel Kaynağı
- EMA Fragaria vesca L. folium Assessment Report
