Papaver somniferum L. (Haşhaş), çoğunlukla Orta Doğu ve Asya’da yetiştirilen papaveraceae (gelincikgiller) familyasına ait bir bitkidir. Friedrich Sertürner ‘in 1804 ‘te afyondan izole ettiği morfin, şiddetli ağrıları dindirmek için tıbbi kullanımı bulunan narkotik ağrı kesici maddedir. Morfinin bu farmakolojik etkisi, onu tarih boyunca değerli bir ticaret malı haline getirmiştir.
1. Afyon Savaşı
Bu yazın Çin ‘in tarihsel gelişiminde afyonun yerini dile getirmek amacıyla ele alınmıştır. Morfinin de içerisinde nitelendirildiği uyuşturucu veya uyarıcı madde imalatı, ticareti, kontrole tabi olmayan kullanımları Türk Ceza Kanunu uyarınca yasa dışıdır ve cezai yaptırımlara tabidir.
Serhat Tetik ARABACI
Afyon ticareti, başlangıcı daha eski tarihlere dayansa da 19. yüzyılın başlarında Çin topraklarında büyük bir artış göstermişti. Bu artış, özellikle Britanya’nın Çin’deki Afyon talebini karşılamak için Hindistan’da afyon üretimini artırmasına neden oldu. Çin ‘de binlerce insan afyon bağımlısı olmuştu. Ancak dönemin Çin hükümeti Qing Hanedanı, afyonun ülkede yaygın olarak kullanılmasından endişe etmişti. Çin, Afyon’u yasaklayarak bu ticareti kontrol altına almaya çalışması Britanya ile Çin arasında gerilime yol açtı. Afyon ticareti kontrolü üzerine oluşan bu gerilim Afyon Savaşı’nın patlak vermesine neden oldu. Savaşın sonucunda, Çin yenilgiye uğradı ve Britanya’nın Afyon ticaretindeki hakimiyeti sağlandı. Böylece, Çin’in iç işlerine Batılı ülkelerin müdahale etmesinin önü açıldı.
Nanking Antlaşması, 1842 yılında Britanya İmparatorluğu ile Qing Hanedanı arasında imzalandı. Bu antlaşma, Çin’in ağır tazminatlar ödemesini, Hong Kong’un Britanya’ya devrini, ve beş büyük limanın (Shanghai, Ningbo, Xiamen, Fuzhou ve Guangzhou) Britanya’ya açılmasını öngörüyordu.
2. Afyon Savaşı
İkinci Afyon Savaşı (8 Eki 1856 – 18 Eki 1860), Çin ile Birleşik Krallık ve Fransa İmparatorluğu arasında gerçekleşti. Bu kez Çin hükümeti, Batılı ülkelerin Çin ‘in limanlarında faaliyet gösterdiği afyon ticaretine karşı daha sert bir tutum alarak ticareti tamamen durdurma kararı aldı. Ancak bu durum, Britanya’nın tepkisini çekti ve ikinci Afyon Savaşı başladı. Savaşın sonucunda, Çin bir kez daha yenilgiye uğradı ve Britanya ve müttefiki Fransa İmparatorluğu ‘nun afyon ticaretindeki egemenliği daha da pekişti.
Çinlilerle Afyon Savaşları hakkında konuşursanız, hızlıca duyacağınız bir ifade ‘luo hou jiu yao ai da’ olacaktır, ki bu sözün karşılığı ” Geri kalmışsan, dayağı yersin” anlamına gelir.
Jack Patrick Hayes, PhD, Vancouver’daki Kwantlen Polytechnic Üniversitesi ‘nde Çin ve Japon tarihi profesörüdür.
Günümüzde, Afyon Savaşları’nın etkileri hala hissedilmektedir. Çin’in tarihsel deneyimi, ulusal kimlik ve egemenlik konularındaki hassasiyetlerini şekillendirmiştir. Afyon savaşları, Çin tarihinde Batı emperyalizminin ve dış baskının sembolü olarak kabul edilir. Aynı zamanda, Çin’in modernleşme sürecinin başlangıcı olarak görülür çünkü Çin, Batı’nın teknolojik ve askeri üstünlüğünü kabul etmek zorunda kalmıştır. Bugün, Çin’in uluslararası ilişkilerindeki tutumu, geçmişte yaşadığı deneyimlerden de etkilenmektedir. Afyon Savaşları’nın Çin üzerindeki uzun vadeli etkileri, ülkenin modern tarihindeki dönüşümleri anlamak için önemli bir referans noktası sağladığı düşünmekteyim. Demem o ki; bir bitki bir imparatorluğun egemenliğini, sosyolojisini, ekonomisini, politikasını şekillendirme noktasında kilit faktörlerden biri olduğunu tarihin tozlu sayfalarına kazınarak gözler önüne sermiştir.
Günümüzde Dünya ‘da ve Türkiye ‘de Afyon Ticareti
Günümüzde, afyon ticareti yasal ve illegal yollarla devam etmektedir. Yasal olarak, bazı ülkelerde tıbbi amaçlarla afyon üretimi ve kullanımı kontrol altında tutulmakta ve belirli şartlar altında izin verilmektedir. Örneğin, bazı ülkelerde afyon, narkotik ağrı kesici ilaçların üretiminde ve kullanımında kullanılmaktadır. Ancak, illegal afyon ticareti de ciddi bir sorundur. Özellikle bazı bölgelerde afyon, uyuşturucu ticaretinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu illegal ticaret, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde ciddi suç örgütlerinin faaliyetlerine bağlıdır. Yasal ve illegal afyon ticareti arasındaki bu çatışma, hükümetlerin ve uluslararası kuruluşların uyuşturucu ticaretiyle mücadelede karşılaştığı önemli bir sorun olarak devam etmektedir. Narkotik Suçlarla Mücadele Başkanlığı ülkemizde bu sorunlara karşı faaliyetlerini sürdürmektedir.
Türkiye, dünya genelinde afyon üretiminin önemli bir merkezi konumundadır. Türkiye’de afyon, özellikle Morfin ve diğer opioid analjeziklerin üretimi için kullanılan gerekli yasal şartlar sağlandığı takdirde üretilebilen bir bitkidir. Türkiye, dünya afyon üretiminin önemli bir kısmını sağlayan ve yasal olarak uluslararası pazarda etkin olan bir ülkedir. Türkiye’de afyon, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından lisans verilen yetiştiriciler tarafından kontrollü bir şekilde üretilir ve işlenir. Ancak, yasa dışı afyon üretimi ve ticareti de ülkede ciddi bir sorun olarak varlığını sürdürmektedir. Hükümet, bu illegal faaliyetlerle mücadele etmek için çeşitli önlemler almaktadır ve uluslararası işbirliği de bu konuda önemli bir rol oynamaktadır.
”Bağımlı Olma, Özgür Ol”
Türkiye Yeşilay Cemiyeti
The 98th Regiment of Foot at the attack on Chin-Kiang-Foo (Zhenjiang), 21 July 1842, resulting in the defeat of the Manchu government. Watercolour by military illustrator Richard Simkin (1840–1926).
British bombardment of Canton from the surrounding heights, 29 May 1841. Watercolour painting by Edward H. Cree (1814–1901), Naval Surgeon to the Royal Navy.
A British lithograph depicting a storehouse filled with opium at the factory of the British East India Company in Patna, India in c. 1850
Graph showing the increase in Chinese opium imports by year.
Kaynakça
- https://asiapacificcurriculum.ca/learning-module/opium-wars-china#:~:text=The%20Opium%20Wars%20in%20the,China%20lost%20both%20wars.
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/554260
- https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_opium_in_China
- https://www.uscc.gov/sites/default/files/3.10.11Kaufman.pdf
- Depiction of the 1860 battle of Taku Forts. Book illustration from 1873 görsel kaynağı
- Friedrich Sertürner görsel kaynağı
- British bombardment of Canton from the surrounding heights görsel kaynağı
- The 98th Regiment of Foot at the attack on Chin-Kiang-Foo (Zhenjiang) görsel kaynağı
- Opium Smokers in illegal den, Beijing (1932) görsel kaynağı
- A British lithograph depicting a storehouse filled with opium at the factory of the British East India Company in Patna, India in c. 1850 görsel kaynağı
- Graph showing the increase in Chinese opium imports by year. görsel kaynağı
